Rokitnik owoc - właściwości, witaminy i wartości odżywcze rokitnika

Nieduże, intensywnie pomarańczowe owoce rokitnika przypominają owoce jarzębiny. Niestety, w przeciwieństwie do tej ostatniej, rokitnika nie tak łatwo spotkać. W Polsce, i w ogóle w Europie, jest rośliną rzadko występującą i pomijaną w uprawie. A powinniśmy ją docenić chociażby ze względu na bogate właściwości odżywcze owoców. Poza tym rokitnik to wdzięczne, niewymagające drzewko, które zniesie niemal każdy kaprys środowiska.



Rokitnik zwyczajny, fot. shutterstockRokitnik zwyczajny, fot. shutterstock
  1. Rokitnik – co to takiego?
  2. Uprawa rokitnika
  3. Rokitnik – witaminy i wartości odżywcze
  4. Rokitnik na wzmocnienie organizmu i piękną skórę
  5. Przeciwwskazania przy stosowaniu rokitnika
  6. Dżem z rokitnika
  7. Dlaczego warto sięgnąć po rokitnik?

Rokitnik – co to takiego?


Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides) to krzew, rzadziej drzewo, sięgający maksymalnie 7 metrów wysokości. Prezentuje się bardzo ciekawie, głównie ze względu na posiadane ciemnozielone, wąskie listki, pokryte srebrzystym meszkiem, no i owoce – zebrane w grona pomarańczowe jagody. Ponieważ jednak rokitnik jest rośliną dwupienną, kwitną i owocują tylko żeńskie egzemplarze, i to pod warunkiem, że w bliskiej odległości mają egzemplarz męski.

Rokitnik jest w Polsce rośliną chronioną. Rośnie głównie wzdłuż rodzimego wybrzeża, gdzie często funkcjonuje jako umocnienie wydm i skarp. Tereny nadmorskie i obszary okalające ujścia rzek to zresztą jego naturalne warunki bytowe w każdym miejscu występowania, czasem pojawia się też górach. W języku angielskim funkcjonuje między innymi pod nazwą sea berry. Jako roślina uprawna wciąż jest w Polsce mało popularny. Zupełnie inaczej rokitnik ma się w Azji, skąd zresztą pochodzi. Największe plantacje rokitnika, z największą ilością odmian, z których pochodzą najlepsze owoce, znajdują się nie gdzie indziej, jak w Chinach. Rokitnik jest też stosunkowo popularny w Estonii, Rumunii czy w Rosji. Anglosasi zamiennie nazywają nawet rokitnika Siberian pineapple (syberyjski ananas), prawdopodobnie przez dający się w nim wyczuć ananasowy aromat.

Co ciekawe w mitologiach i legendach, rokitnik często pojawia się jako cudowny pokarm koni, które odzyskiwały dzięki niemu siły witalne i pokrywały się piękną, lśniącą sierścią. Stąd też wzięła się nazwa systematyczna rokitnika (Hippophaë rhamnoides – hippos to po grecku „koń”).

Uprawa rokitnika


Także jako ozdobny krzew ogrodowy, rokitnik przegrywa z wieloma innymi, pomimo tego, że jest odporny na susze i mrozy, opiera się zanieczyszczeniom środowiska oraz szkodnikom. Powodem może być fakt, że rokitnik rośnie bardzo wolno.

Dodatkowo trudno rozpoznać płeć sadzonki podczas zakupu i uzyskać pewność, że wybrane przez nas egzemplarze będą owocowały. Kłopotliwe mogą nam się również wydać ewentualne owoce. Wytwarzają one raczej nieprzyjemną woń, są bardzo delikatne i łatwo doprowadzić do ich pęknięcia. Jakby tego było mało, gałązki na których rosną są pokryte kolcami.

Wszystkie te niedogodności staną się jednak zupełnie nieistotne, kiedy poznamy długą listę witamin, makro- i mikroelementów, oraz kwasów i antyoksydantów zawartych w owocach rokitnika. A tym samym dowiemy się, jak wiele ich właściwości może przysłużyć się naszemu zdrowiu. Zwróćmy jedynie uwagę, że jagody rokitnika, podobnie jak wspomnianej już jarzębiny, są cierpkie w smaku, dlatego nie poleca się ich jeść na surowo. Jako typowo jesienne owoce nadają się zaś znakomicie na przetwory – soki, konfitury, syropy, dżemy, galaretki i nalewki.

Rokitnik – witaminy i wartości odżywcze


Reklamowany jako jeden z najbardziej odżywczych i bogatych w witaminy pokarmów na świecie, rokitnik szybko staje się tak popularny jak jagody acai i granat. Maleńka jagoda rokitnika zawiera 190 biologicznie aktywnych składników odżywczych. Owoce rokitnika obfitują w witaminy - witamina A, witaminy z grupy B, witamina C, D ,E, K i P, kwasy organiczne, garbniki, kilkadziesiąt flawonoidów i innych antyoksydantów, kilkanaście aminokwasów oraz mikro- i makroelementy, między innym -  bor, fosfor, krzem, mangan, potas, selen, sód, wapń i żelazo. Co ciekawe, olej z rokitnika może być również jednym z niewielu pokarmów roślinnych, o których wiadomo, że dostarcza wszystkie cztery kwasy tłuszczowe omega – omega-3, omega-6, omega-7 i omega-9. Oprócz tego, rokitnik jako jedyny owoc zawiera witaminę B12, na której niedobór narażeni mogą być weganie i wegetarianie.
Przetwory z rokitnika są bogatym źródłem witaminy C, fot. shuterstock

Rokitnik na wzmocnienie organizmu i piękną skórę


Lecznicze właściwości rokitnika przekładają się na następujące działanie w organizmie: obniżanie poziomu cholesterolu we krwi, umacnianie naczyń krwionośnych, ochrona narządów układu pokarmowego (przede wszystkim wątroby), wspomaganie narządu wzroku, łagodzenie objawów przeziębienia i grypy, łagodzenie kaszlu, eliminowanie drobnoustrojów chorobotwórczych, ograniczanie stanów zapalnych w obrębie skóry. Dzięki bogactwu antyoksydantów, rokitnik wzmacnia nasz układ immunologiczny, wygania z organizmu bakterie i chroni przed nadmiernym namnażaniem się wolnych rodników.

Wysoka zawartość witaminy E w połączeniu z innymi przeciwutleniaczami oraz kwasami sprawia, że owoce rokitnika mają zbawienny wpływ na stan skóry i oczu. Ta potężna jagoda ma wysoką zawartość kwasów tłuszczowych omega, w tym 3, 6, 9 i rzadkiego 7. I chociaż wciąż czekamy na więcej badań na temat korzyści płynących z kwasów omega 7, jeśli chodzi o właściwości przeciwzapalne, wyniki wyglądają obiecująco. To, co jest niesamowite w jagodzie rokitnika, to również jego miejscowe zastosowanie. Wysoka zawartość witaminy C sprawia, że jest atrakcyjna w kremach do twarzy i serum ze względu na zdolność tworzenia kolagenu. W kosmetyce, z tego względu, wykorzystuje się olej z nasion rokitnika, który świetnie nawilża, spłyca zmarszczki, pomaga zlikwidować infekcje skórne i trądzik. W przypadku podrażnionej skóry rokitnik wykazuje właściwości terapeutyczne. Kwasy tłuszczowe Omega 3 zmniejszają stan zapalny (a tym samym zaczerwienienie), pieczenie i swędzenie, podczas gdy witamina E pomaga szybko leczyć skórę i zmniejszać blizny. W siedmiotygodniowym badaniu z udziałem 11 młodych mężczyzn opublikowanym na łamach Tropical Journal of Pharmaceutical Research, mieszanka oleju z rokitnika i wody nałożona bezpośrednio na skórę poprawiła jej elastyczność lepiej niż placebo. Istnieją również dowody na to, że olej z rokitnika może zapobiegać wysuszaniu skóry i pomagać leczyć oparzenia, odmrożenia i odleżyny. O sile tych właściwości świadczy fakt, że po katastrofie elektrowni jądrowej w Czarnobylu, oleju z pestek rokitnika używano do leczenia oparzeń spowodowanych promieniowaniem.

Właściwości rokitnika
  • Chroni przed nadmiernym namnażaniem się wolnych rodników
  • Pomaga przy problemach żołądkowych i jelitowych
  • Poprawia ciśnienie krwi lub poziom cholesterolu we krwi
  • Zapobiega chorobom naczyń krwionośnych lub serca
  • Ogranicza stany zapalne w obrębie skóry
  • Wzmacnia odporność i zapobiega infekcjom
  • Dobrze wpływa na wzrok
  • Wspomaga leczenie chorób związanych z oddychaniem, takich jak astma czy zapalenie płuc
Tabela: opracowanie własne

Rokitnik ma wiele właściwości terapeutycznych. Jednak nie wszystkie twierdzenia są poparte solidną nauką. Te, które mają najwięcej dowodów, to:
  • Poprawia trawienie: badania na zwierzętach wskazują, że olej z rokitnika może pomóc w zapobieganiu i leczeniu wrzodów żołądka.
  • Może zmniejszać objawy menopauzy: rokitnik może zmniejszać wysuszanie pochwy i działać jako skuteczna alternatywa dla kobiet po menopauzie, które nie mogą przyjmować estrogen.
  • Może leczyć suche oczy: badanie opublikowane na łamach PubMed wykazało, że codzienne przyjmowanie rokitnika wiązało się ze zmniejszonym zaczerwienieniem i pieczeniem oczu.
  • Może zmniejszać stan zapalny: badania na zwierzętach wskazują, że ekstrakty z liści rokitnika pomogły zmniejszyć stan zapalny stawów.
  • Może zmniejszać objawy depresji: badania z 2011 roku opublikowane w Pakistan Journal of Botany wykazały, że wodny ekstrakt z owoców rokitnika zwyczajnego stosowany u zwierząt może mieć działanie przeciwdepresyjne. Właściwości antydepresyjne nie były testowane na ludziach.

Ważne jest, aby pamiętać, że większość tych badań dotyczy niewielkiej próbki i często były przeprowadzane na zwierzętach. Dlatego potrzebne są dalsze analizy, zanim można będzie wyciągnąć mocne wnioski.

Przeciwwskazania przy stosowaniu rokitnika


Jakie są zagrożenia związane z przyjmowaniem rokitnika? Jako żywność, rokitnik jest prawdopodobnie bezpieczny. W przypadku przyjmowania suplementów z rokitnikiem zgłoszono bardzo niewiele skutków ubocznych: u niektórych osób z wysokim ciśnieniem krwi odnotowano obrzęki, bóle i zawroty głowy, kołatanie serca. Stosowany na skórę w leczeniu oparzeń czasami powodował wysypkę. Rokitnik może działać jako środek rozrzedzający krew, powodując krwawienie. Połączenie rokitnika z lekami lub suplementami rozrzedzającymi krew może zwiększyć ryzyko krwawienia. Rokitnik może również wpływać na niektóre leki, które stosuje się przy chorobach żołądkowo-jelitowych, problemach z rytmem serca, czy chorobach autoimmunologicznych. Pamiętaj, aby poinformować lekarza o wszelkich suplementach, które przyjmujesz, nawet jeśli są one naturalne. W ten sposób lekarz może sprawdzić wszelkie potencjalne skutki uboczne lub interakcje z lekami, żywnością lub innymi ziołami i suplementami.
W kosmetyce stosuje się olej z nasion rokitnika, fot. shutterstock

Dżem z rokitnika


Rokitnik zwyczajny jest raczej cierpki w smaku, gdy jest spożywany na surowo, dlatego często można go znaleźć w dżemach, wypiekach, olejach czy sokach. Nie bójmy się wykorzystywać rokitnika do przygotowywania przetworów. Witamina C w nim zawarta przetrwa bowiem obróbkę termiczną, gdyż w owocach nie znajdziemy askorbinazy – rozkładającego ją enzymu. Do przygotowania kilku słoików dżemu potrzebujemy jedynie owocóworaz cukru (od 0,5 do 0,75 kg, w zależności od preferencji – pamiętajmy, że rokitnik zebrany po przymrozkach lub przemrożony przed gotowaniem jest słodszy, nie trzeba go więc ulepszać dodatkową porcją cukru).

Dżem z rokitnika

  • owoce z rokitnika (około 1 kg)
  • cukier (od 0,5 do 0,75 kg)

Owoce myjemy i przebieramy. Następnie wrzucamy je do garnka, zalewamy wodą i stawiamy na gazie, by się rozgotowały. Niecierpliwi mogą skorzystać zamiast tego z miksera, ale rokitnik rozdrabniamy w nim tylko przez chwilę i na najniższych obrotach. Kolejny etap, niezależnie od tego, którą metodę wybraliśmy, to przetarcie owoców przez sito. Przecier umieszczamy w garnku, zasypujemy cukrem i smażymy. Gotowy dżem przekładamy do słoików i pasteryzujemy.

Dlaczego warto sięgnąć po rokitnik?


Rokitnik zwyczajny (Hipphophae rhamnoides) to roślina lecznicza od dawna stosowana w ziołolecznictwie. Uważa się, że pomaga przy dolegliwościach układu pokarmowego, wzmacnia serce i wątrobę oraz dobrze wpływa na oczy i stan skóry. Współcześnie rokitnik możemy dostać w formie suplementów, ale warto sięgnąć także po owoce rokitnika zamknięte w przetworach - dżemach, syropach, sokach czy olejach.
Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)

Bibliografia

1. Brigitte Mars; “The Desktop Guide To Herbal Medicine: The Ultimate Multidisciplinary Reference to the Amazing Realm of Healing Plants, in a Quick-study, One-stop Guide”; Basic Health Publications Inc., Laguna Beach 2007.;
2. Thomas S.C. Li, Thomas H.J. Beveridge, ; “Sea Buckthorn (Hippophae rhamnoides L.): Production and Utilization”; NRC Research Press, Ottawa 2003;
3. Thomas S.C. Li, William R Schroeder; “Sea Buckthorn (Hippophae rhamnoides L.): A Multipurpose Plant”; data dostępu: 2019-05-14
Ontario Ministry of Agriculture, Food and Rural Affairs; “Introduction to Sea Buckthorn”; data dostępu: 2019-05-14
4. University of Michigan; “Sea Buckthorn”; data dostępu: 2019-05-14
5. Beata Olas, Bartosz Skalski, Karolina Ulanowska, Frontiers in Pharmacology; “The Anticancer Activity of Sea Buckthorn [Elaeagnus rhamnoides (L.) A. Nelson]”; data dostępu: 2019-05-14
6. “Sea buckthorn berries: A potential source of valuable nutrients for nutraceuticals and cosmeceuticals” Lalit Bal i in.”; data dostępu: 2019-05-14

Ocena (3.8) Oceń: