Słodliwka pospolita owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze słodliwki pospolitej

Słodliwka pospolita, inaczej langsat lub duku, to przysmak regularnie pojawiający się w zestawieniach typu „10 owoców, o których nigdy nie słyszałeś”. Faktycznie, w menu Europejczyków nie ma bowiem przeważnie miejsca na słodkie płody pochodzące z… zachodniej Malezji. Ale wraz z globalizacją rynków i rosnącą popularnością żywności tropikalnej słodliwka pospolita zaczęła zaciekawiać coraz większe rzesze smakoszy na różnych kontynentach.

Dziś słodliwkę pospolitą (Lansium domesticum) uprawia się w celach konsumpcyjnych nie tylko w Malezji, ale także Tajlandii, Filipinach i Indonezji. Większość produkcji zaspokaja krajowe potrzeby, ale ze względu na duże zainteresowanie owoce eksportuje się również do Hong Kongu, Singapuru oraz Kuwejtu. Są również udane próby zaszczepiania egzotycznego gatunku na Hawajach, w Surinamie i Kostaryce – istnieje więc szansa, że współcześni turyści będą na langsaty napotykać coraz częściej!

Botaniczne zawiłości słodliwki pospolitej

Pierwotny gatunek słodliwki to Lansium parasiticum – 30-metrowe drzewo należące do rodziny meliowatych. Cechy charakterystyczne gatunku obejmują szarą korę, nieregularną koronę, podłużne, eliptyczne liście z wyraźnym unerwieniem oraz okrągłe lub owalne owoce o średnicy od 2 do 7 cm. Z chwilą, gdy człowiek zaczął udamawiać malezyjską przyrodę, powstały jednak dwa kultywary, które dziś są głównym źródłem słodliwki na świecie – L. domesticum var. pubescens o okrągłych owocach w grubej skórce oraz L. domesticum var. domesticum, zwany w wielu azjatyckich krajach jako „duku”, z rosnącymi w kiściach owalnymi owocami o ciemniejszej i cieńszej skórce.

Niezależnie od odmiany, słodliwka pospolita jest gatunkiem typowo tropikalnym, wymagającym wysokich temperatur w ciągu całego roku i wysokiej wilgotności powietrza oraz gleby. Plantacje słodliwki pospolitej, często łączone np. z palmami kokosowymi, nie wymagają wielu zabiegów pod warunkiem żyznej, piaszczystej gleby –  zawsze jednak korzystają na regularnym, obfitym nawadnianiu.

Jak smakuje słodliwka pospolita?

Owoce słodliwki pospolitej przed konsumpcją wymagają obrania ze skórki, co nie przedstawia większych trudności. Odmiana var. pubescens odznacza się ponadto zawartością naturalnej, mlecznej gumy, która może utrudniać gryzienie miąższu. Aby pozbyć się tej „gumowości” owoce przed obraniem poleca się zanurzyć we wrzątku.

Sam miąższ stanowi ok. 60% ogólnej wagi owocu i jest biało-przezroczysty, bardzo soczysty, złożony z 5-6 segmentów. Jego smak przez większość ludzi określany jest jako pyszny i stanowiący połączenie kwaśnego grejpfruta ze słodyczą winogron. W każdym owocu znajduje się od jednej do trzech pestek, które z kolei są bardzo gorzkie i czasem ta gorycz przenika do miąższu. Pestek się nie je, gdyż zawierają one toksyczny alkaloid. W zapachu słodliwki pospolitej jest bardzo aromatyczny, słodki i przyjemnie egzotyczny.

Wadą owoców, która wyjaśnia ich znikomą obecność na europejskim rynku, jest ograniczony okres przechowywania po zbiorze. W temperaturze pokojowej słodliwka pospolita przetrwa zaledwie 4 dni – później jego skóra ciemnieje, a miąższ zaczyna się psuć. W warunkach chłodniczych można słodliwkę pospolitą przechowywać do dwóch tygodni i z czasem nabiera ona dodatkowej słodyczy. Większość owoców przeznaczonych na sprzedaż opryskanych jest ponadto fungicydami, które również mają za zadanie przedłużyć przydatność do spożycia – niestety, kosztem zdrowia konsumenta.

Ciekawe zastosowania słodliwki pospolitej

Słodliwka pospolita nie jest jednak tylko i wyłącznie drzewem rodzącym smakołyki. Ze skórki owoców i kory drzewa przygotowuje się na przykład… truciznę, którą rdzenni wojownicy tradycyjnie stosowali do zatruwania strzał. W obu surowcach obecny jest specyficzny kwas, który ma zdolność zatrzymywania akcji serca.

Skórkę słodliwki pospolitej da się jednak również suszyć i w tej formie jest w Indonezji wykorzystywana jako kadzidło mające odstraszać komary oraz dezynfekować powietrze w pomieszczeniach, gdzie przebywają chorzy. Wykorzystuje się także drewno słodliwki pospolitej, które jest wytrzymałe, a zarazem elastyczne i służy do wyrobu narzędzi czy masztów.

Właściwości odżywcze słodliwki pospolitej

Jak większość owoców, słodliwka pospolita jest cennym elementem zrównoważonej, zdrowej diety. Okrągłe słodliwki pospolite są małokaloryczne, nie zawierają tłuszczy, ale są bogate błonnik, niezwykle ważny dla całego metabolizmu, przede wszystkim w kontekście zaparć i cukrzycy.

Sam poziom witaminy C jest dość niski w porównaniu z innymi owocami, ale słodliwka pospolita nadrabia braki w tym zakresie pokaźną dawką karotenu, który organizm jest w stanie przetwarzać w witaminę A – ważną zwłaszcza dla zdrowia oczu i skóry. Godny uwagi jest także wysoki poziom fosforu, korzystnego dla zębów i kości, oraz umiarkowane ilości wapnia oraz żelaza. Słodliwka pospolita jest także bogata w witaminy z grupy B (witamina B2 i B3) oraz antyoksydanty, zwłaszcza przedłużające młodość polifenole.

Słodliwka pospolita na zdrowie

Konsumpcja słodliwki pospolitej w krajach Azji wiąże się jednak nie tylko ze wzbogacaniem diety o błonnik, przeciwulteniacze, witaminy i minerały, ale także z efektywnym leczniczym działaniem owoców. W tradycyjnej malezyjskiej i indonezyjskiej medycynie słodliwka pospolita jest przede wszystkim lekiem na malarię – współczesne badania naukowe potwierdzają, że ekstrakt z nasion jest bogaty w limonoidy zdolne do zwalczania odpowiedzialnego za chorobę pasożyta Plasmodium falciparum.

Inne zastosowania medyczne słodliwki pospolitej:

• żywica z drzewa stosowana jest do zwalczania biegunki i skurczów jelita,
• wywar z kory służy do sporządzania kompresów na ukąszenia węży i skorpionów oraz leku na dyzenterię,
• sok z liści słodliwki pospolitej wykorzystywany jest jako krople na zapalenie spojówek,
• owoce longsatu polecane są na migreny (z racji na wysoki poziom witaminy B2) oraz nadmiar cholesterolu we krwi (ze względu na witaminę B3),
• kruszone nasiona bywają również wykorzystywane do obniżania gorączki w czasie infekcji.

Słodliwka pospolita na talerzu

Jak się łatwo domyśleć, najpopularniejszym sposobem na konsumpcję słodliwki pospolitej jest spożycie na surowo, ewentualnie jako dodatek do owocowego deseru czy śniadania. Azjaci wykorzystują jednak swój przysmak także do sporządzania kompotów oraz kandyzują go w suszonej postaci. Słodliwki pospolite wykorzystuje się także do gotowania wieloskładnikowych potraw zwłaszcza w kuchni indonezyjskiej, tajskiej, laotańskiej czy kambodżańskiej.

Do najciekawszych przykładów należą:

• Larb – laotańska, ostra mieszanka złożona z marynowanych owoców słodliwki pospolitej, guawy, gravioli, winogron i innych egzotycznych owoców.
• Curry – w Tajlandii kawałki surowych owoców dorzucane bywają do pikantnych dań warzywno-mięsnych z mlekiem kokosowym.
• Azjatyckie kwaśne zupy, np. z trawą cytrynową i krewetkami.
• Sałatki z tofu, ogórka, słodliwki pospolitej, nasion sezamu oraz sosu sojowego.
• Waniliowe desery żelatynowe, które dekoruje się cząstkami słodliwki pospolitej.

Ponadto często wykorzystuje się słodliwkę pospolitą do miksowania egzotycznych koktajli, łącząc sok z owoców słodliwki pospolitej wraz z sokiem z liczi, sokiem z granatu i cytryny, a czasem także dodatkiem rumu. Ze słodliwki pospolitej sporządza się także galaretki, sorbety, dżemy i sosy, a przede wszystkim sałatki owocowe. W Wielkiej Brytanii czy Stanach Zjednoczonych istnieje możliwość zamówienia dostawy świeżej słodliwki pospolitej on-line. Nam na razie pozostają jedynie podróże!