Czystek – właściwości, działanie i zastosowanie czystka
Aktualnie czystek cieszy się ogromną popularnością. Nic w tym dziwnego, ponieważ jest naturalnym źródłem przeciwutleniaczy. Czystek zawiera więcej antyoksydantów niż zielona herbata, jednocześnie nie wykazuje żadnych działań ubocznych i nie można go przedawkować. Trudno jest znaleźć roślinę bardziej wzmacniającą układ immunologiczny człowieka niż czystek. Jakie właściwości posiada to cudowne ziele?
Czystek – co to takiego?
Chociaż całkiem niedawno zyskał na popularności, to wbrew pozorom czystek wcale nie jest najnowszym odkryciem. Zioło to było znane już w starożytności. Wtedy uzyskiwano z niego ladanum, czyli lepką i miękką żywicę. Stosowało się ją przeciwko biegunce, przy chorobach dróg oddechowych oraz na trudno gojące rany. W obrębie basenu Morza Śródziemnego, czystek wykorzystywany był w tradycyjnej medycynie ludowej, przede wszystkim w leczeniu dolegliwości przewodu pokarmowego, wątroby, dróg moczowych, skóry, układu oddechowego oraz stanów zapalnych stawów. Niezwykłe właściwości tego ziela stosowało się m.in. w południowych Włoszech, gdzie hodowcy wykorzystywali go przy leczeniu wszelkich zakażeń u owiec i kóz. Natomiast w Grecji (przede wszystkim na Krecie) herbata z czystka była popularnym napojem spożywanym po całym dniu męczącej pracy. Zwyczaj ten był praktykowany aż do lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Obecnie czystek przeżywa swój renesans i cieszy się coraz większą popularnością w całej Europie.
Czystek rośnie naturalnie na suchych i ciepłych terenach położonych wokół Morza Śródziemnego. Istnieje ponad 50 gatunków tego ziela. Wśród nich największym zainteresowaniem cieszy się czystek siwy lub szary (Cistus incantus), któremu przypisywane jest najwięcej prozdrowotnych właściwości. Co ciekawe, jego kwiaty są barwy purpurowo-różowej, a nie szare-jak wskazuje nazwa. Czystek jako cała roślina jest niewielkim krzewem, osiągającym wysokość od 30 do 100 cm. Czystek siwy występuje przede wszystkim na terenach Grecji, na Bałkanach i we Włoszech, jednak ich największe skupiska znajdują się na Półwyspie Pirenejskim (w Portugalii i Hiszpanii).
Czystek źle znosi niskie temperatury, dlatego w naszym klimacie może być hodowany jedynie jako roślina doniczkowa. W sezonie letnim śmiało można wystawiać go do ogrodu lub na balkon, ale przez okres jesienno–zimowy powinien być przechowywany w pomieszczeniach.
Właściwości prozdrowotne czystka
Czystek zawiera wysoką zawartość polifenoli, czyli silnych przeciwutleniaczy. Dlaczego są one tak szalenie istotne? Przede wszystkim dlatego, że wykazują właściwości antyoksydacyjne, tzn. neutralizują wolne rodniki, które mogą się przyczynić do powstania wielu chorób, w tym także nowotworowych. Poza tym hamują powstawanie i rozwój stanów zapalnych w organizmie, wspierają także funkcjonowanie układu odpornościowego oraz walczą z drobnoustrojami i grzybami. Ponadto ochraniają naczynia krwionośne i hamują powstawanie „złego” cholesterolu, zapobiegając tworzeniu się blaszek miażdżycowych. Dodatkowo wzmacniają, dodają energii oraz działają antyalergicznie hamując uwalnianie histaminy.
Napary z czystka powinno się pic regularnie, ponieważ:
- Wykazuje on działanie antybakteryjne i antywirusowe, dlatego polecany jest na wszelkie infekcje, przeziębienia i grypy, tym samym wzmacniając odporność.
- Wspomaga higienę jamy ustnej, a przy tym wybiela zęby.
- Działa odmładzająco i przeciwzmarszczkowo, a wszystko dzięki dużej zawartości antyoksydantów.
- Redukuje trądzik, zaś regularne picie czystka szczególnie polecane jest przy występowaniu trądziku ropowiczego.
- Hamuje nadmierne wydzielanie łoju – reguluje proces przetłuszczania się cery i włosów.
- Łagodzi stany zapalne, przede wszystkim górnych dróg oddechowych. W związku z tym pomaga zwalczyć nie tylko katar, lecz także uporczywy ból zatok.
- Działa antyalergicznie – przyniesie ukojenie osobom uczulonym na pyłki i kurz.
- Ma właściwości przeciwgrzybiczne – niweluje rozwój grzybicy skóry i paznokci.
- Redukuje przykry zapach potu, dlatego picie naparu jest szczególnie korzystne latem.
- Odstrasza komary i kleszcze – regularne picie herbatki chroni przed atakiem tych niebezpiecznych insektów.
Zastosowanie czystka
Herbata – to najbardziej popularna forma spożywania czystka, dlatego też warto zwrócić uwagę na jakość kupowanego suszu. Jeśli oprócz liści zawiera także zmielone łodygi (taki susz najczęściej pochodzi z Albanii), wtedy smak napoju będzie bardziej gorzkawy. Warto także mieć na uwadze to, czy czystek pochodzi z upraw kontrolowanych (oznakowane są napisem BIO) – jest to gwarancja wysokiej jakości i dobrego smaku. Można też zakupić czystka w saszetkach do ekspresowego parzenia, ale tak w przypadku wszystkich tego typu herbat, jest to najmniej szlachetna wersja.
Sposób przygotowania: łyżeczkę suszu (lub torebkę) zalać wrzącą wodą i parzyć pod przykryciem przez około 5-8 minut. Następnie odcedzamy lub wyjmujemy torebkę. Jeśli nie przepadamy za smakiem oryginalnego czystka, opcjonalnie można dodać soku ze świeżo wyciśniętej cytryny lub łyżeczkę miodu. Co ciekawe, jedna porcję można zaparzyć nawet 3 razy.
Tabletki do ssania – przeznaczone są do stosowania w obszarze jamy ustnej i gardła. Mają one na celu zabezpieczanie przed wirusowymi i bakteryjnymi infekcjami górnych dróg oddechowych.
Inhalacja – tego typu zabiegi z wykorzystaniem czystka przyniosą ulgę przy infekcjach górnych dróg oddechowych. Do przygotowania takiej inhalacji będzie potrzebna miska z gorąca wodą, do której wsypujemy 2-3 łyżeczki lub 2 torebki czystka. Następnie pochylamy się nad miską i nakrywamy głowę ręcznikiem, by para nie uciekała. Gorące powietrze wdychamy przez około 15 minut albo do wystygnięcia wody. Bardzo ważne jest, aby wdychać nosem, a wydychać ustami!
Płukanki – jeśli nie jesteśmy w stanie wypić naraz całego naparu z czystka, nie powinniśmy go wylewać. Można go użyć później do płukania jamy ustnej. Taka czynność zniweluje nieprzyjemny zapach z ust, a przy okazji wybieli płytkę nazębną. Możemy nim także przemywać skaleczenia lub wspierać leczenie chorób skóry.
Tak jak wszelkie inne zioła, czystek powinien być kupowany w aptekach lub odpowiednich sklepach zielarskich, a nie na zwyczajnych bazarach.
Napoje herbaciane z czystka – kilka przepisów
Czystek po wschodniofryzyjsku
Najpierw zaparzamy czystka. Następnie 1-2 łyżeczki cukru (lub 1-2 kostki) albo miodu zalewamy gorącą herbatą z czystka i dodajemy łyżkę śmietanki. Jeśli herbata ma być przygotowana według ścisłego przepisu, nie należy jej mieszać.
Czystkowa icetea
Mocny, świeżo zaparzony napar z czystka przelewamy do dzbanka wypełnionego kostkami lodu i pozostawiamy do ostygnięcia. Następnie dodajemy sok z wyciśniętej cytryny, miód albo cukier trzcinowy.
Herbaciany koktajl
Do 300 ml czystkowej iceatea dodajemy dwie kulki lodów waniliowych, dwie łyżki śmietany oraz łyżeczkę cukru waniliowego. Wszystkie składniki miksujemy w blenderze. Przelewamy do szklanek i ozdabiamy czekoladowymi wiórkami. Jeśli wolimy słodszą wersje koktajlu, w gorącej herbacie rozpuśćmy łyżeczkę miodu.
Czystkowy zimowy poncz
D 600 ml herbaty z czystka dodajemy 2 łyżeczki miodu, następnie mieszamy ze świeżo wyciśniętym sokiem z cytryny i czterech pomarańczy. Dodajemy goździki, laskę cynamonu, jedna gwiazdkę anyżu i około 0,7 l soku z czerwonych winogron (opcjonalnie czerwonego wina) i podgrzewamy w garnku. Nie wolno jednak doprowadzić do zagotowania. Następnie odstawiamy na około 10 minut, a potem odcedzamy przyprawy.
Napój dla sportowców z czystka
Około ¼ szklanki wystudzonej herbaty z czystka wymieszać z 100 ml soku gruszkowego. Następnie dodać ½ łyżeczki miodu, szczyptę soli morskiej i 150 ml niegazowanej wody mineralnej.
Odświeżająca herbata z czystka
Ziele czystka zaparzamy wraz z 2-3 łodygami świeżej mięty lub 2-3 łyżeczkami suszonej mięty.
Kto powinien sięgać po herbatki z czystka?
To śródziemnomorskie ziele w porównaniu do kawy nie zawiera kofeiny. Jest także wolny od teofiliny i teobrominy, w przeciwieństwie do herbaty. W związku z tym napar z czystka może być spożywany przez każdego, nawet dzieci. Herbata z czystka nie wykazuje żadnych skutków ubocznych i nie można jej przedawkować. Na efekty jej stosowania trzeba poczekać kilka tygodni, dlatego należy uzbroić się w cierpliwość i systematycznie pić napary.
Jeśli jednak ktoś zmaga się z jakimiś poważnymi chorobami i przyjmuje specjalistyczne leki, zanim zacznie pić herbaty z czystka, powinien skonsultować się z lekarzem. Mieszanie pewnych ziół może mierz negatywny wpływ na ogólny stan zdrowia. Zioła mogą także zmienić działanie leków – wzmocnić lub osłabić zaleconą dawkę, a także wywoływać szkodliwe działanie medykamentu. Ponadto każde zioła, przyjmowane nawet przez zdrowe osoby, mogą zaszkodzić, jeśli będą niewłaściwie stosowane.
- https://www.prohealth.com/library/cistus-a-natural-antibiotic-antiviral-and-biofilm-buster-6292; 2019-03-07;
- https://www.lindenbotanicals.com/2018/08/14/cistus-tea/; 2019-03-07;
- https://passion4luxus.com/the-tea-different-than-others-in-fashion-for-healthy-lifestyle/; 2019-03-07;
- Dr Gunter Harnisch; "Czystek. Zdrowie i piękno dzięki jednej roślinie"; Wydawnictwo Vital; 2019-03-07;
- Agnieszka Stępień, David Aebisher, Dorota Bartusik-Aebisher; "Biological properties of Cistus species"; European Journal of Clinical and Experimental Medicine Eur J Clin Exp Med 2018; 16 (2): 127–132; 2019-03-07;
- Vanya Dimcheva, ID and Maria Karsheva; "Cistus incanus from Strandja Mountain as a Source of Bioactive Antioxidants"; Plants 2018, 7, 8; doi:10.3390/plants7010008; 2019-03-07;
Świetny artykuł. Bardzo dziękuję.