Mirt zwyczajny – właściwości, działanie i zastosowanie mirtu zwyczajnego

Mirt zwyczajny wcale nie jest taki zwyczajny! Kwiaty mirtu zwyczajnego symbolizują miłość i nadzieję i są tradycyjnym elementem ślubnych bukietów w angielskiej rodzinie królewskiej, sięgającym czasów królowej Wiktorii. Źródła historyczne wskazują też, że już starożytni Grecy i Rzymianie darzyli ukwiecone gałązki mirtu zwyczajnego wielką estymą – według relacji Owidiusza, sama bogini Wenus wynurzyła się ponoć z morskiej piany całkiem naga, trzymając gałązkę pięknego, ale i niezwykle użytecznego mirtu zwyczajnego.

Myrtus communis to wiecznie zielony krzew pochodzący z regionu Morza Śródziemnego. Nie przekracza zwykle 2 metrów wysokości i odznacza się bardzo zwartą kompozycją – gęste odgałęzienia pokryte są średniej wielkości, owalnymi liśćmi w kolorze ciemnej zieleni, które nigdy nie opadają. Na przełomie kwietnia i maja krzewy pokrywają się drobnym, ale bardzo licznym białym kwieciem o upojnym, słodkim zapachu, który przez stulecia uważany był za potężny afrodyzjak. W ciągu lata z kwiatów rodzą się owoce – ciemnogranatowe jagody o nieco wydłużonym kształcie, przypominające owoce jałowca.

W Polsce mirt zwyczajny uprawiany jest jedynie jako roślina doniczkowa, dorastająca do 1 m, którą latem można, a nawet należy, wynosić na świeże powietrze. Roślina uwielbia słońce i kwaśne podłoże, ale nie znosi przeciągów i przesadzania. Najlepiej sadzonki umieszczać więc od razu w większych donicach, z odpowiednią dawką zakwaszającego torfu, i trzymać w zaciszu, czy to w domu, czy w ogrodzie. Nawet w doniczkowej uprawie mirt będzie owocował, dostarczając ciekawych w smaku i zdrowych jagód.

W krajach południowej Europy mirt jest popularnym krzewem ozdobnym, z którego tworzy się pachnące żywopłoty i wykorzystuje jako pachnący soliter na zagonie. Współcześnie mirt uprawia się również na plantacjach dla celów kulinarnych i medycznych, a czołowymi producentami są Izrael oraz Sardynia.

Mirt zwyczajny w medycynie ludowej

Od czasów starożytnych liście i owoce mirtu zwyczajnego uważane były za cenny surowiec leczniczy. Egipcjanie wykorzystywali je do leczenia zaburzeń systemu nerwowego, podczas gdy w starożytnym Rzymie mirt był panaceum na schorzenia układu moczowego. Źródła historyczne wskazują, że wiedza o uzdrawiających właściwościach rośliny sięgała od Północnej Afryki po Półwysep Apeniński, a do najpowszechniejszych zastosowań należało leczenie trądziku i innych chorób skóry. W Turcji herbata z mirtu podawana jest od dekad diabetykom jako sposób na obniżenie poziomu glukozy we krwi.

Co na to współczesna medycyna?

Analiza składu liści mirtu zwyczajnego wykazała szczególnie wysokie stężenia substancji eterycznych, spośród których na szczególną uwagę zasługuje kompleks związków o nazwie myrtucommulones. W warunkach laboratoryjnych wykazują one silne działanie antybakteryjne, przeciwzapalne oraz przeciwbólowe. Istnieją nawet badania wskazujące, że związki te mają potencjał ograniczania rozwoju guzów nowotworowych. W tkankach rośliny odkryto także wysokie stężenie kwasu salicylowego, co czyni z mirtu naturalny odpowiednik aspiryny!

Ponadto warto wspomnieć również o flawonolach obecnych w mircie, spośród których najistotniejsza jest mirycetyna – związek strukturalnie podobny kwercetynie. Jest to silny antyoksydant wykazujący działanie zapobiegawcze w stosunku do chorób układu krążenia oraz niektórych nowotworów. I faktycznie, tak jak sugerują tradycyjne praktyki zielarskie, wyciąg z mirtu może mieć redukujący wpływ na poziom cukru we krwi! Obiecująco wyglądają również doniesienia łączące mirycetynę z ograniczaniem formowania się płytek amyloidowych, odpowiedzialnych za rozwój choroby Alzheimera oraz starczej demencji.

We współczesnym ziołolecznictwie mirt zwyczajny jest polecany przede wszystkim jako lekarstwo na infekcje, szczególnie układu pokarmowego, układu moczowego oraz oddechowego. Herbata z owoców mirtu to doskonała broń w walce ze zwykłym przeziębieniem i grypą – uśmierza ona bóle, redukuje gorączkę i pomaga w odkasływaniu wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych. Ponadto, przyrządzane z liści mirtu zwyczajnego napary okazują się skuteczne przy zwalczaniu zapalenia pęcherza moczowego i cewki moczowej oraz biegunki.

Olejek eteryczny z mirtu zwyczajnego

Z liści mirtu zwyczajnego można za pomocą destylacji parą uzyskać olejek eteryczny, bardzo ceniony w aromaterapii. Jakkolwiek nie jest on przeznaczony do użytku wewnętrznego, w formie inhalacji oraz aplikowany na skórę może przynieść wymierne korzyści zdrowotne.

Zapach olejki mirtowego jest świeży, drzewny i przypomina nieco kamforę, kadzidło oraz eukaliptus. Prawdopodobnie już 600 lat p.n.e. był wykorzystywany w rytualnych ceremoniach oczyszczających i polecany przy schorzeniach górnych dróg oddechowych.

Mirt zwyczajny w domowej apteczce

Za lecznicze właściwości olejku odpowiadają pinen, cineol oraz linalol – związki eteryczne o działaniu przeciwbakteryjnym, wykrztuśnym oraz tonizującym. W domowej apteczce olejek eteryczny z mirtu może być wykorzystywany przy następujących dolegliwościach:

• Przy zapaleniu oskrzeli i nasilonej astmie – wdychanie olejku reguluje tempo oddechu i redukuje podrażnienie dróg oddechowych.
• Trądziku młodzieńczym i dorosłym – rozcieńczony w lekkim oleju bazowym (np. jojoba) olejek mirtowy zwalcza bakterie i grzyby obecne na powierzchni skóry, jednocześnie przyspieszając regenerację tkanki.
• Hemoroidach – w rozcieńczeniu olejek mirtowy wskazany jest do masażu hemoroidów zewnętrznych, wykazując działanie ściągające i przeciwzapalne dzięki wysokiej zawartości tanin.
• Trudno leczących się ranach i oparzeniach – olejek mirtowy ma potencjał zwalczania nawet tak groźnych dla zdrowia bakterii jak pałeczka okrężnicy (E. coli), gronkowiec złocisty czy szczep Bacillus, odporny na wiele środków dezynfekujących. Stąd przemywanie ropiejących ran olejowym roztworem olejku mirtowego może przyśpieszyć proces gojenia.
• Stres i depresja – aktywne substancje eteryczne w olejku mirtowym działają również pobudzająco na umysł, obniżając poziom nerwowości i napięcia, a także promując optymistyczne, pozytywne myślenie.
• Bezsenność – nierozcieńczony olejek można lokalnie w minimalnej ilości wsmarowywać w skronie i skórę karku, aby ułatwić zaśnięcie.
• Nieprzyjemny zapach ciała – z olejku mirtowego można przyrządzić dezodorant lub spray, który zapobiega przykremu zapachowi związanemu z rozkładającym się potem.

Inne zastosowania mirtu zwyczajnego

Jako wysoce esencjonalna, nietoksyczna roślina mirt zwyczajny znalazł również zastosowanie w kuchni. Liście wykorzystywane są często jako alternatywa dla liści bobkowych, doskonale aromatyzując zupy, sosy oraz potrawki mięsne. Z suszonych liści można również przyrządzać orzeźwiającą herbatę, która oprócz wspomnianych już walorów leczniczych, jest również cennym źródłem antyoksydantów.

Jeszcze ciekawsze są owoce mirtu, które konsumuje się zarówno w postaci świeżej, jak i suszonej. Istnieje nawet tradycja przyrządzania bardzo aromatycznych dżemów, do produkcji których wykorzystuje się surowe jagody mirtu połączone z innymi, bardziej neutralnym owocami, typu gruszki czy jabłka. Taki smakołyk jest ciekawym urozmaiceniem zimowej spiżarni. Na Sardynii, gdzie mirt cieszy się szczególną popularnością, z jego owoców przyrządza się również tradycyjny likier dosładzany miodem, o iście unikatowym smaku i zapachu, zwany po prostu „Mirto”. Suszone jagody można przetrzymywać w zamkniętych słoiczkach wiele miesięcy i stosować do aromatyzowania dań z kurczaka, czerwonego mięsa oraz ryb.

Mirt zwyczajny jest ciekawą, niestety mało znaną rośliną, z którą warto się zaznajomić. Do dyspozycji mamy przy tym zarówno gotowe preparaty, np. olejek eteryczny z mirtu czy suszone liście dostępne w sklepach zielarskich, jak i sadzonki ogrodnicze. Kto zdecyduje się na własną uprawę doniczkową, będzie miał okazję w pełni docenić wyjątkowy zapach kwiatów oraz ciekawy smak świeżych jagód. Nie ma też żadnych przeciwwskazań, aby z własnego krzewu nie zbierać liści i owoców do suszenia na zimę. Mirt wyniesiony latem do ogrodu czy na taras jest przy tym ciekawą, nieco egzotyczną ozdobą krajobrazu.