Maltodekstryna ‒ właściwości, działanie i wykorzystanie maltodekstryny

Maltodekstryna – brzmi tajemniczo, prawda? Jednak jeśli spożywasz dużo słodyczy lub masz tendencję do zastępowania posiłków gotową żywnością, prawdopodobnie często jesz również maltodekstrynę. Jest to powszechny składnik wielu innych produktów spożywczych, jednak ma niezbyt dobrą sławę. Czy maltodekstryna jest bezpieczna? Kto powinien bezwzględnie jej unikać, a kto może sobie na nią pozwolić?

Maltodekstryna – co to jest?

Maltodekstryna, produkt o niezwykle tajemniczej nazwie, to biały, bezsmakowy proszek, który łatwo rozpuszcza się w wodzie. Stosuje się go jako dodatek do wielu produktów spożywczych, ponieważ może poprawić ich teksturę, smak i okres przydatności do spożycia. Proszek jest teoretycznie pochodzenia naturalnego, ponieważ można wytwarzać go z dowolnej żywności bogatej w skrobię, czyli na przykład z kukurydzy, ziemniaków, pszenicy, tapioki lub ryżu. Jego naturalność jest jednak wątpliwa, ponieważ po pozyskaniu proszku, poddawany jest on obróbce, tak zwanej hydrolizie. Hydroliza wykorzystuje wodę, enzymy i kwasy do rozbicia skrobi na mniejsze kawałki, w wyniku czego powstaje biały proszek składający się z cząsteczek cukru.

Maltodekstryny używa się, by zagęścić potrawy lub płyny (łatwiej związują się ze sobą składniki), by poprawić teksturę lub smak, by wydłużyć okres przydatności do spożycia, by zastąpić cukier i sprawić, by potrawa miała mniej kalorii, by lepiej zachować żywność. Sama w sobie nie ma ona wartości odżywczej; jest to jednak rodzaj węglowodanu, który jest łatwo przyswajalny przez organizm i który szybko dostarcza energii. Z tego powodu bywa również często dodawany do wielu napojów i przekąsek przeznaczonych dla sportowców.

Właściwości maltodekstryny

Maltodekstryna to substancja, która często występuje w przetworzonej żywności jako rodzaj zagęszczacza, który zwiększa objętość pożywienia. Wykorzystuje się ją stosunkowo często, ponieważ jest tania i łatwa w produkcji. Wykorzystywana jest przede wszystkim w deserach i napojach w proszku, owocach w puszkach, sosach, dressingach, zupach instant, chipsach, gotowych koktajlach, mrożonych posiłkach oraz w napojach i jedzeniu dla sportowców, jako źródło kalorii i energii, pomaga też przybrać na wadze sportowcom. Po intensywnych treningach jest to łatwo przyswajalny węglowodan, który pomaga odzyskać siły, rozwinąć masę mięśniową, ponieważ stymuluje uwalnianie insuliny. Dodaje energii, co oznacza, że szybciej można wrócić do treningów.

Innym jego nietypowym zastosowaniem jest wykorzystywanie maltodekstryny w produktach do pielęgnacji włosów i skóry, np. w balsamach. Bywa, że lekarze przepisują tę substancję w ramach regularnego leczenia, ponieważ ma ona zdolność do szybkiego zwiększania poziomu cukru we krwi. Jeśli pacjent ma problem z jego prawidłowym utrzymaniem, maltodekstryna bywa szybkim i skutecznym rozwiązaniem tego problemu. Z kolei maltodekstryna pozyskiwana z tapioki, jest używana do produkcji proszków, ponieważ łatwo pochłania i zagęszcza tłuszcze.

Maltodekstryna – zagrożenia

Czy maltodekstryna jest bezpieczna? Składnik ten został zatwierdzony przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków na liście substancji „ogólnie uznanych za bezpieczne”. Oczywiście nie należy jednak przesadzać z jego ilością.

Można jednak podejrzewać, że jeśli spożywa się zbyt wiele produktów zawierających maltodekstrynę, to dieta takiej osoby prawdopodobnie bogata jest w cukier, uboga w błonnik i będzie pełna wysoce przetworzonej żywności. Jak już powszechnie wiadomo, taki rodzaj odżywiania i styl życia, może być przyczyną wielu chorób – od otyłości, po wysoki cholesterol czy cukrzycę typu 2. Na maltodekstrynę powinni uważać cukrzycy lub osoby z insulinoopornością. Ma ona jeszcze wyższy indeks glikemiczny niż zwykły cukier stołowy. Oznacza to, że maltodekstryna może spowodować gwałtowny wzrost lub skok poziomu cukru we krwi wkrótce po spożyciu żywności, która go zawiera – warto więc czytać etykiety na kupowanych produktach i w przypadku problemów wybierać takie, które jej po prostu nie zawierają.

Dowody sugerują także, że maltodekstryna może wpływać na zachwianie równowagi bakterii jelitowych i ograniczać liczbę dobrych bakterii, a zwiększać liczbę tych szkodliwych. Potencjalnie może być to też jedna z przyczyn uszkodzenia jelit czy zwiększonego ryzyka chorób zapalnych jelit. Przykładowo, jedno z badań powiązało maltodekstrynę z przetrwaniem bakterii Salmonella w organizmie. Niektóre z nich sugerują także, że ten składnik może również upośledzać zdolność komórek do reagowania na bakterie i tym samym prowadzić do zaburzeń jelitowych.

Szczególną ostrożność powinny zachowywać osoby, które cierpią na alergie lub nietolerancje, ponieważ częste lub duże przyjmowanie maltodekstryny może zaostrzać objawy i powodować nieprzyjemne skutki uboczne, np. gazy, wzdęcia, wysypki, podrażnienia, skurcze czy inne reakcje alergiczne. Ostrożne powinny być też osoby z celiakią lub nietolerancją glutenu, ponieważ maltodekstryna pochodząca z pszenicy może nadal zawierać trochę glutenu.

Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że powszechnym źródłem maltodekstryny jest zmodyfikowana genetycznie kukurydza. Oficjalnie WHO, czyli Światowa Organizacja Zdrowia twierdzi, że spożywanie żywności modyfikowanej jest bezpieczne, jednak warto pamiętać, że tak zwana żywność GMO może być szkodliwa dla środowiska lub zdrowia ludzi; wiele osób uważa bowiem, że GMO jest powiązane z nowotworami, problemami z nerkami, chorobą Alzheimera, opornością na antybiotyki, alergiami i problemami reprodukcyjnymi. Nie ma jednak na to potwierdzeń naukowych.

Nie powinno się też spożywać maltodekstryny w przypadku problemów z otyłością i utrzymaniem wagi, bo zwiększa ilość cukru we krwi, a w dodatku nie posiada żadnych wartości odżywczych.

Maltodekstryna – korzyści

Czy maltodekstryna ma jakieś korzyści? Owszem, pośród wielu zagrożeń i ostrożności, jaką należy zachować przy stosowaniu czy spożywaniu tej substancji, można znaleźć jej kilka plusów i pozytywnych zastosowań.

Przede wszystkim, maltodekstryna wspiera kulturystykę. Po ciężkich, wyniszczających treningach, kulturyści używają czasami prostych węglowodanów (w tym maltodekstryny), by przywrócić sobie odpowiedni poziom glikogenu i glukozy w organizmie. Badania opublikowane w International Journal of Sport Nutrition and Exercise Metabolism sugerowały, że maltodekstryna jest bezpieczna dla zdrowych młodych sportowców, którzy stosują ją powysiłkowo (zawsze jednak swoje wybory należy konsultować z lekarzem lub trenerem).

Ta substancja reguluje także niski poziom cukru we krwi, może być więc przydatna u osób cierpiących np. na przewlekłą hipoglikemię lub zbyt niski cukier. Ponadto, w ciekawym badaniu z 2015 roku (opublikowanym w Cancer Biology & Therapy) stwierdzono, że maltodekstryna może być substancją hamującą rozwój nowotworów w ludzkich komórkach raka jelita grubego. Jeśli tak zadecyduje lekarz, może być stosowana jako suplement diety u pacjentów z tą chorobą. Nie należy jednak leczyć się maltodekstryną samodzielnie, ale porozmawiać o tym ze swoim lekarzem prowadzącym.

Czym zastąpić maltodekstrynę?

Istnieją naturalne słodziki i substytuty cukru, które dodają smaku żywności, a jednocześnie, tak jak maltodekstryna, zwiększają objętość posiłków czy je „wiążą”. Jednym ze zdrowszych zamienników jest np. stewia, czyli naturalny, bezkaloryczny słodzik, który wytwarzany jest z liści rośliny o tej samej nazwie. Ale stewia stewii nierówna – warto wybrać tę pochodzącą z zielonych liści, ponieważ jest najmniej przetworzona. Badania wskazują, że spożywanie stewii może nawet przysłużyć się zdrowiu i znacząco obniżyć poziom cukru we krwi. Innym produktem jest pektyna, czyli naturalny węglowodan pozyskiwany z owoców, warzyw i nasion. W pektynę bogate są np. gruszki, jabłka, guawa, pigwa, śliwki, pomarańcze i inne owoce cytrusowe. Pektyna służy jako środek żelujący lub zagęszczający, wykorzystuje się go również jako stabilizator w żywności. Dodatkowo, można go dość łatwo wyekstrahować z jabłek samodzielnie, w domu. Stosowanie pektyny w gotowaniu i pieczeniu jest zdrowe, ponieważ zawiera ona rozpuszczalny w wodzie błonnik i wspomaga zdrowie układu pokarmowego, odtruwa organizm i reguluje poziom cukru w organizmie.

Naturalnym i zdrowym słodzikiem są także suszone daktyle. Dostarczają one potasu, miedzi, żelaza, manganu, magnezu i witaminy B6, są łatwo przyswajalne i pomagają metabolizować białka, tłuszcze i węglowodany. Daktyle można traktować nawet jako żywność leczniczą. Doskonale zwiększa słodycz w pożywieniu, ale także łączy inne produkty ze sobą i zwiększa objętość dań. Podobnie działa też czysty, surowy miód. Jest niefiltrowany i niepasteryzowany, dzięki czemu ma niesamowite wartości odżywcze i zdrowotne. Służy np. biegaczom i innym sportowcom, bo dostarcza łatwo przyswajalnej energii w postaci glikogenu wątrobowego. Inny składnik to np. guma guar, również substancja pochodzenia naturalnego. Działa jak zagęszczacz, jest korzystny dla osób z cukrzycą czy wysokim poziomem cholesterolu.

Zbyt duża ilość przetworzonej żywności jest z pewnością niezdrowa. W codziennym żywieniu warto dbać o przewagę naturalnych, pełnowartościowych pokarmów, bogatych w błonnik i ograniczać cukier, by nie doprowadzać się do np. problemów z utrzymaniem wagi.