Rokitnik owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze rokitnika
Nieduże, intensywnie pomarańczowe owoce rokitnika przypominają owoce jarzębiny. Niestety, w przeciwieństwie do tej ostatniej, rokitnika nie tak łatwo spotkać. W Polsce, i w ogóle w Europie, jest rośliną rzadko występującą i pomijaną w uprawie. A powinniśmy ją docenić chociażby ze względu na bogate właściwości odżywcze owoców. Poza tym rokitnik to wdzięczne, niewymagające drzewko, które zniesie niemal każdy kaprys środowiska.
Rokitnik – co to takiego?
Rokitnik zwyczajny (Hippophae rhamnoides) to krzew, rzadziej drzewo, sięgający maksymalnie 7 metrów wysokości. Prezentuje się bardzo ciekawie, głównie ze względu na posiadane ciemnozielone, wąskie listki, pokryte srebrzystym meszkiem, no i owoce – zebrane w grona pomarańczowe jagody. Ponieważ jednak rokitnik jest rośliną dwupienną, kwitną i owocują tylko żeńskie egzemplarze, i to pod warunkiem, że w bliskiej odległości mają egzemplarz męski.
Rokitnik jest w Polsce rośliną chronioną. Rośnie głównie wzdłuż rodzimego wybrzeża, gdzie często funkcjonuje jako umocnienie wydm i skarp. Tereny nadmorskie i obszary okalające ujścia rzek to zresztą jego naturalne warunki bytowe w każdym miejscu występowania, czasem pojawia się też górach. W języku angielskim funkcjonuje między innymi pod nazwą sea berry. Jako roślina uprawna wciąż jest w Polsce mało popularny. Zupełnie inaczej rokitnik ma się w Azji, skąd zresztą pochodzi. Największe plantacje rokitnika, z największą ilością odmian, z których pochodzą najlepsze owoce, znajdują się nie gdzie indziej, jak w Chinach. Rokitnik jest też stosunkowo popularny w Estonii, Rumunii czy w Rosji. Anglosasi zamiennie nazywają nawet rokitnika Siberian pineapple (syberyjski ananas), prawdopodobnie przez dający się w nim wyczuć ananasowy aromat.
Co ciekawe w mitologiach i legendach, rokitnik często pojawia się jako cudowny pokarm koni, które odzyskiwały dzięki niemu siły witalne i pokrywały się piękną, lśniącą sierścią. Stąd też wzięła się nazwa systematyczna rokitnika (Hippophaë rhamnoides – hippos to po grecku „koń”).
Uprawa rokitnika
Także jako ozdobny krzew ogrodowy, rokitnik przegrywa z wieloma innymi, pomimo tego, że jest odporny na susze i mrozy, opiera się zanieczyszczeniom środowiska oraz szkodnikom. Powodem może być fakt, że rokitnik rośnie bardzo wolno.
Dodatkowo trudno rozpoznać płeć sadzonki podczas zakupu i uzyskać pewność, że wybrane przez nas egzemplarze będą owocowały. Kłopotliwe mogą nam się również wydać ewentualne owoce. Wytwarzają one raczej nieprzyjemną woń, są bardzo delikatne i łatwo doprowadzić do ich pęknięcia. Jakby tego było mało, gałązki na których rosną są pokryte kolcami.
Wszystkie te niedogodności staną się jednak zupełnie nieistotne, kiedy poznamy długą listę witamin, makro- i mikroelementów, oraz kwasów i antyoksydantów zawartych w owocach rokitnika. A tym samym dowiemy się, jak wiele ich właściwości może przysłużyć się naszemu zdrowiu. Zwróćmy jedynie uwagę, że jagody rokitnika, podobnie jak wspomnianej już jarzębiny, są cierpkie w smaku, dlatego nie poleca się ich jeść na surowo. Jako typowo jesienne owoce nadają się zaś znakomicie na przetwory – soki, konfitury, syropy, dżemy, galaretki i nalewki.
Rokitnik – witaminy i wartości odżywcze
Reklamowany jako jeden z najbardziej odżywczych i bogatych w witaminy pokarmów na świecie, rokitnik szybko staje się tak popularny jak jagody acai i granat. Maleńka jagoda rokitnika zawiera 190 biologicznie aktywnych składników odżywczych. Owoce rokitnika obfitują w witaminy – witamina A, witaminy z grupy B, witamina C, D ,E, K i P, kwasy organiczne, garbniki, kilkadziesiąt flawonoidów i innych antyoksydantów, kilkanaście aminokwasów oraz mikro- i makroelementy, między innym – bor, fosfor, krzem, mangan, potas, selen, sód, wapń i żelazo. Co ciekawe, olej z rokitnika może być również jednym z niewielu pokarmów roślinnych, o których wiadomo, że dostarcza wszystkie cztery kwasy tłuszczowe omega – omega-3, omega-6, omega-7 i omega-9. Oprócz tego, rokitnik jako jedyny owoc zawiera witaminę B12, na której niedobór narażeni mogą być weganie i wegetarianie.
Rokitnik na wzmocnienie organizmu i piękną skórę
Lecznicze właściwości rokitnika przekładają się na następujące działanie w organizmie: obniżanie poziomu cholesterolu we krwi, umacnianie naczyń krwionośnych, ochrona narządów układu pokarmowego (przede wszystkim wątroby), wspomaganie narządu wzroku, łagodzenie objawów przeziębienia i grypy, łagodzenie kaszlu, eliminowanie drobnoustrojów chorobotwórczych, ograniczanie stanów zapalnych w obrębie skóry. Dzięki bogactwu antyoksydantów, rokitnik wzmacnia nasz układ immunologiczny, wygania z organizmu bakterie i chroni przed nadmiernym namnażaniem się wolnych rodników.
Wysoka zawartość witaminy E w połączeniu z innymi przeciwutleniaczami oraz kwasami sprawia, że owoce rokitnika mają zbawienny wpływ na stan skóry i oczu. Ta potężna jagoda ma wysoką zawartość kwasów tłuszczowych omega, w tym 3, 6, 9 i rzadkiego 7. I chociaż wciąż czekamy na więcej badań na temat korzyści płynących z kwasów omega 7, jeśli chodzi o właściwości przeciwzapalne, wyniki wyglądają obiecująco. To, co jest niesamowite w jagodzie rokitnika, to również jego miejscowe zastosowanie. Wysoka zawartość witaminy C sprawia, że jest atrakcyjna w kremach do twarzy i serum ze względu na zdolność tworzenia kolagenu. W kosmetyce, z tego względu, wykorzystuje się olej z nasion rokitnika, który świetnie nawilża, spłyca zmarszczki, pomaga zlikwidować infekcje skórne i trądzik. W przypadku podrażnionej skóry rokitnik wykazuje właściwości terapeutyczne. Kwasy tłuszczowe Omega 3 zmniejszają stan zapalny (a tym samym zaczerwienienie), pieczenie i swędzenie, podczas gdy witamina E pomaga szybko leczyć skórę i zmniejszać blizny. W siedmiotygodniowym badaniu z udziałem 11 młodych mężczyzn opublikowanym na łamach Tropical Journal of Pharmaceutical Research, mieszanka oleju z rokitnika i wody nałożona bezpośrednio na skórę poprawiła jej elastyczność lepiej niż placebo. Istnieją również dowody na to, że olej z rokitnika może zapobiegać wysuszaniu skóry i pomagać leczyć oparzenia, odmrożenia i odleżyny. O sile tych właściwości świadczy fakt, że po katastrofie elektrowni jądrowej w Czarnobylu, oleju z pestek rokitnika używano do leczenia oparzeń spowodowanych promieniowaniem.
| Właściwości rokitnika |
|---|
|
Rokitnik ma wiele właściwości terapeutycznych. Jednak nie wszystkie twierdzenia są poparte solidną nauką. Te, które mają najwięcej dowodów, to:
- Poprawia trawienie: badania na zwierzętach wskazują, że olej z rokitnika może pomóc w zapobieganiu i leczeniu wrzodów żołądka.
- Może zmniejszać objawy menopauzy: rokitnik może zmniejszać wysuszanie pochwy i działać jako skuteczna alternatywa dla kobiet po menopauzie, które nie mogą przyjmować estrogen.
- Może leczyć suche oczy: badanie opublikowane na łamach PubMed wykazało, że codzienne przyjmowanie rokitnika wiązało się ze zmniejszonym zaczerwienieniem i pieczeniem oczu.
- Może zmniejszać stan zapalny: badania na zwierzętach wskazują, że ekstrakty z liści rokitnika pomogły zmniejszyć stan zapalny stawów.
- Może zmniejszać objawy depresji: badania z 2011 roku opublikowane w Pakistan Journal of Botany wykazały, że wodny ekstrakt z owoców rokitnika zwyczajnego stosowany u zwierząt może mieć działanie przeciwdepresyjne. Właściwości antydepresyjne nie były testowane na ludziach.
Ważne jest, aby pamiętać, że większość tych badań dotyczy niewielkiej próbki i często były przeprowadzane na zwierzętach. Dlatego potrzebne są dalsze analizy, zanim można będzie wyciągnąć mocne wnioski.
Przeciwwskazania przy stosowaniu rokitnika
Jakie są zagrożenia związane z przyjmowaniem rokitnika? Jako żywność, rokitnik jest prawdopodobnie bezpieczny. W przypadku przyjmowania suplementów z rokitnikiem zgłoszono bardzo niewiele skutków ubocznych: u niektórych osób z wysokim ciśnieniem krwi odnotowano obrzęki, bóle i zawroty głowy, kołatanie serca. Stosowany na skórę w leczeniu oparzeń czasami powodował wysypkę. Rokitnik może działać jako środek rozrzedzający krew, powodując krwawienie. Połączenie rokitnika z lekami lub suplementami rozrzedzającymi krew może zwiększyć ryzyko krwawienia. Rokitnik może również wpływać na niektóre leki, które stosuje się przy chorobach żołądkowo-jelitowych, problemach z rytmem serca, czy chorobach autoimmunologicznych. Pamiętaj, aby poinformować lekarza o wszelkich suplementach, które przyjmujesz, nawet jeśli są one naturalne. W ten sposób lekarz może sprawdzić wszelkie potencjalne skutki uboczne lub interakcje z lekami, żywnością lub innymi ziołami i suplementami.
Dżem z rokitnika
Rokitnik zwyczajny jest raczej cierpki w smaku, gdy jest spożywany na surowo, dlatego często można go znaleźć w dżemach, wypiekach, olejach czy sokach. Nie bójmy się wykorzystywać rokitnika do przygotowywania przetworów. Witamina C w nim zawarta przetrwa bowiem obróbkę termiczną, gdyż w owocach nie znajdziemy askorbinazy – rozkładającego ją enzymu. Do przygotowania kilku słoików dżemu potrzebujemy jedynie owocóworaz cukru (od 0,5 do 0,75 kg, w zależności od preferencji – pamiętajmy, że rokitnik zebrany po przymrozkach lub przemrożony przed gotowaniem jest słodszy, nie trzeba go więc ulepszać dodatkową porcją cukru).
Dżem z rokitnika
- owoce z rokitnika (około 1 kg)
- cukier (od 0,5 do 0,75 kg)
Owoce myjemy i przebieramy. Następnie wrzucamy je do garnka, zalewamy wodą i stawiamy na gazie, by się rozgotowały. Niecierpliwi mogą skorzystać zamiast tego z miksera, ale rokitnik rozdrabniamy w nim tylko przez chwilę i na najniższych obrotach. Kolejny etap, niezależnie od tego, którą metodę wybraliśmy, to przetarcie owoców przez sito. Przecier umieszczamy w garnku, zasypujemy cukrem i smażymy. Gotowy dżem przekładamy do słoików i pasteryzujemy.
Dlaczego warto sięgnąć po rokitnik?
Rokitnik zwyczajny (Hipphophae rhamnoides) to roślina lecznicza od dawna stosowana w ziołolecznictwie. Uważa się, że pomaga przy dolegliwościach układu pokarmowego, wzmacnia serce i wątrobę oraz dobrze wpływa na oczy i stan skóry. Współcześnie rokitnik możemy dostać w formie suplementów, ale warto sięgnąć także po owoce rokitnika zamknięte w przetworach – dżemach, syropach, sokach czy olejach.
- Brigitte Mars; “The Desktop Guide To Herbal Medicine: The Ultimate Multidisciplinary Reference to the Amazing Realm of Healing Plants, in a Quick-study, One-stop Guide”; Basic Health Publications Inc., Laguna Beach 2007.;;
- Thomas S.C. Li, Thomas H.J. Beveridge, ; “Sea Buckthorn (Hippophae rhamnoides L.): Production and Utilization”; NRC Research Press, Ottawa 2003;;
- Thomas S.C. Li, William R Schroeder; “Sea Buckthorn (Hippophae rhamnoides L.): A Multipurpose Plant”; data dostępu: 2019-05-14;
- Ontario Ministry of Agriculture, Food and Rural Affairs; “Introduction to Sea Buckthorn”; data dostępu: 2019-05-14;
- University of Michigan; “Sea Buckthorn”; data dostępu: 2019-05-14;
- Beata Olas, Bartosz Skalski, Karolina Ulanowska, Frontiers in Pharmacology; “The Anticancer Activity of Sea Buckthorn [Elaeagnus rhamnoides (L.) A. Nelson]”; data dostępu: 2019-05-14;
- “Sea buckthorn berries: A potential source of valuable nutrients for nutraceuticals and cosmeceuticals” Lalit Bal i in.”; data dostępu: 2019-05-14;
Rokitnik jest w Polsce wciąż mało znany, chociaż coraz częściej pojawia się w różnego rodzajach produktach spożywczych i kosmetycznych.
Mam trzy krzewy rokitnika, do dzisiejszego dnia nie przetrwała żadna jagoda, wszystko zjadły ptaki.