Ketchup przyprawa – właściwości, wartości odżywcze i rodzaje ketchupu
Statystycznie Polacy spożywają ok. 1 kg ketchupu rocznie, aż 80% z nas ma opakowanie tego produktu w swojej lodówce, a co trzeci Polak nie wyobraża sobie przynajmniej jednego posiłku dziennie bez dodatku ketchupu. Ketchup to popularny dodatek do pizzy, zapiekanek, kanapek i wielu dań obiadowych. Najczęściej wybieramy gęsty i mocno czerwony ketchup, jednak na rynku jest dostępnych wiele jego rodzajów. Jakie wartości odżywcze zawiera w sobie ten pomidorowy przysmak i ile czasu zajmuje jego samodzielne przygotowanie?
Ketchup – kto go wymyślił?
Ketchup nie został wymyślony przez Amerykanów, lecz przez Chińczyków. Pierwotna receptura tego produktu pochodzi sprzed XVII wieku i początkowo na jej podstawie przygotowywano octową marynatę do ryb. W siedemnastym stuleciu ów przepis zyskał popularność w Europie, a dopiero 200 lat później trafił do Ameryki. W Stanach Zjednoczonych oryginalna receptura ketchupu została zmodyfikowana przez Henry’ego Johna Heinza, właściciela H. J. Heinz Company, który wprowadził na lokalny rynek produkt o nazwie Tomato Ketchup. Do dziś cieszy się on ogromną popularnością na całym świecie.
A może… ketchup bananowy?
Wbrew pozorom, słowo „ketchup” nie jest synonimem pomidorowej przyprawy do posiłków. Zdaniem profesora Jerzego Bralczyka malajski wyraz „ketchup” oznaczał pierwotnie sos rybny. Kiedy przejęli go Anglicy, ketchup zaczęto kojarzyć z sosem pomidorowym. Co więcej, w dawnych czasach produkt ten wcale nie był przygotowywany z pomidorów. Zwykle stanowił rodzaj sosu na bazie octu, który sprzedawano w szklanych butelkach. Również obecnie na świecie można znaleźć różne rodzaje ketchupów. Przyprawa ta może bowiem stanowić sos przygotowany z grzybów, orzechów włoskich, mango lub bananów i nadal nosić miano… ketchupu! Bananowy ketchup to specjał, którym zajadają się m.in. mieszkańcy Karaibów. Niewątpliwie jednak w dzisiejszych czasach najpopularniejszy i najszerzej dostępny jest produkowany z pomidorów ketchup… pomidorowy (Tomato Ketchup). W sklepach mamy do wyboru ketchupy pomidorowe wielu różnych marek i z rozmaitymi dodatkami (np. czosnku, pieprzu lub bazylii), zaś ketchup grzybowy lub orzechowy uchodzi wciąż za rzadkość i towar wręcz luksusowy.
Ketchup – pomidorowy dodatek zdrowszy od pomidora?
Dobrej jakości ketchup, wyprodukowany z dużej ilości pomidorów, pozbawiony zbędnych substancji chemicznych i polepszaczy smaku, można spożywać jako produkt prozdrowotny. Przyprawa ta to także minerałów – cynk, fluor, fosfor, magnez, mangan, miedź, potas, selen, sód i wapń oraz witamin – witamina A, witaminy z grupy B (witamina B1, B2, B3, B5, B6 i B9), witamina C, E i K.
Ketchup zawiera również – białko, tłuszcze, węglowodany, błonnik i cukry. W 1830 roku uznawano go za lekarstwo – przed wszystkim za sprawą dużej ilości beta-karotenu zawartego w składzie tego produktu.
Pomidor jest bowiem jednym z niewielu warzyw, które poddane obróbce termicznej nie stają się wyjałowione z cennych właściwości. Co więcej, pod wpływem wysokiej temperatury, pomidory stają się jeszcze bardziej wartościowe. Zawarty w nich likopen, za sprawą procesu pasteryzacji, staje się dużo lepiej przyswajalny. Jego zawartość w pomidorowych przetworach jest do 3 razy większa niż w świeżych, nieprzetworzonych pomidorach. Dość wspomnieć, że stanowi on jedną z najcenniejszych substancji dostępnych w żywności. Ten zaliczany do karotenoidów związek chemiczny odpowiada za czerwoną, żółtą i pomarańczową barwę roślin. Poza tym, że odpowiada za czerwony kolor pomidorów, działa antyrakowo, opóźnia procesy starzenia i chroni nas przed cukrzycą, atakiem serca oraz wieloma chorobami układu krążenia. Jest on szczególnie ważny dla mężczyzn, ponieważ zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwór prostaty. Spożywanie likopenu chroni ponadto przed rakiem trzustki, piersi, płuc, szyjki macicy i przewodu pokarmowego. Związek ten stanowi także silny przeciwutleniacz, który unieszkodliwia wolne rodniki, odmładzając organizm, chroniąc przed osteoporozą, zaćmą i miażdżycą.
Oto wybrane wartości odżywcze w 100 g ketchupu jednej z popularnych marek:
Holenderscy naukowcy dowodzą, że ketchup chroni serce
Badania naukowców z Uniwersytetu w Maastricht wykazały, że zawarta w ketchupie kombinacja składników odżywczych działa prozdrowotnie, a nawet może stanowić uzupełnienie codziennej profilaktyki chorób serca. Połączenie przeciwutleniającego likopenu oraz witamin C i E wykazuje bowiem działanie ochronne i wzmacniające.
Podczas eksperymentu jedna grupa ochotników spożywała posiłki z ketchupem, druga zaś bez jego dodatku. Okazało się, że osoby, w których diecie gościł ketchup, miały mniejszy poziom markerów stanu zapalnego we krwi niż pacjenci, których posiłki były pozbawione tej pomidorowej przyprawy.
W poszukiwaniu ketchupu idealnego
Co ciekawe, więcej wartości odżywczych od ketchupu ze świeżych pomidorów ma ketchup zrobiony z koncentratu pomidorowego. Koncentrat zawiera bowiem mniej wody i więcej likopenu. 100 gramów dostępnego w sklepie ketchupu mieści w sobie zwykle ok. 17 mg likopenu. Analizując skład takiego produktu należy jednak zwrócić uwagę na to, jak dużo pomidorów. Należy unikać ketchupów, które składają się głównie z wody. Ich proces produkcji jest dużo tańszy, jednak nie dostarczają nam one niemal żadnych wartości odżywczych. Zamiast tego, są one naszpikowane skrobią modyfikowaną i konserwantami, takimi jak np. benzoesan sodu, który, łącząc się z zawartym w pomidorach kwasem askorbinowym, przekształca się w działający rakotwórczo benzen. Niektórzy producenci żywności zapominają, że konserwanty są całkowicie zbędnym składnikiem ketchupu, ponieważ sam proces pasteryzacji zapewnia mu niezbędną trwałość. Pozostałe składniki sklepowego ketchupu to ocet i cukier. Należy wybierać takie rodzaje pomidorowych przetworów, które zawierają jak najmniejszą ilość tych składników. Co ważne, ketchupu z octem nie powinno się podawać małym dzieciom – na rynku można znaleźć przeznaczone dla najmłodszych ketchupy bezoctowe.
Przepis na domowy ketchup
Aby jednak mieć pewność, że ketchup został przygotowany ze zdrowych i sprawdzonych składników, najlepiej przygotować go samodzielnie. Ketchup domowej roboty, poza pomidorami, może zawierać w swoim składzie więcej wartościowych składników, takich jak inne warzywa czy aromatyczne przyprawy.
Oto przepis na smaczny i pożywny ketchup DIY:
Składniki:
- 2 kg świeżych pomidorów
- 3 dorodne marchewki
- 0,5 kg jabłek
- 0,25 kg cebuli
- 0,25 kg czerwonej papryki
- 0,2 kg cukru trzcinowego
- 0,5 szklanki octu jabłkowego
- odrobina chili
- 2 łyżki soli kamiennej
- 3 łyżki musztardy
- liść laurowy
- 2 goździki
Przygotowanie:
Pomidory sparzamy wrzątkiem, a następnie obieramy ze skórki. Czerwoną paprykę dokładnie myjemy pod bieżącą wodą, czyścimy z pestek, po czym kroimy na kawałki. Umyte jabłka zaś obieramy ze skóry, kroimy i usuwamy z nich gniazda nasienne. Cebulę obieramy i siekamy, a następnie wrzucamy ją wraz z pozostałymi warzywami do garnka o grubym dnie i gotujemy do momentu aż warzywa staną się miękkie. Kiedy składniki będą już ugotowane, blendujemy je na gładką masę i dodajemy przyprawy. Tak przygotowaną mieszankę gotujemy na małym ogniu, czekając aż nadmiar wody wyparuje. Zwykle ten proces trwa ok. 4 godzin. Świeżo ugotowany ketchup umieszczamy w słoikach, po czym zakręcamy je i ustawiamy dnem do góry. Zdrowy i aromatyczny ketchup jest gotowy do spożycia.
Smacznego!
- "Tomato ketchup: five surprising health benefits"; https://www.telegraph.co.uk/men/active/mens-health/10874557/Tomato-ketchup-five-surprising-health-benefits.html; 2019-05-17;
- "Is tomato ketchup bad for health? If so, why?"; https://www.quora.com/Is-tomato-ketchup-bad-for-health-If-so-why; 2019-05-17;
- Vasudha Bhat , Onlymyhealth Editorial Team; "Health Benefits of Ketchup you Never Knew"; https://www.onlymyhealth.com/health-slideshow/health-benefits-of-ketchup-you-never-knew-1410262439.html; 2019-05-17;
- Bhowmik, Debjit & P Sampath Kumar, K & PASWAN, SHRAVAN & Srivastava, Shweta. (2012); "Tomato-A Natural Medicine and Its Health Benefits"; Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry;
