Sałata rzymska warzywo - właściwości, witaminy i wartości odżywcze sałaty rzymskiej

Sałata rzymska w brytyjskim angielskim bywa nazywana sałatą z Kos – istnieją bowiem sugestie, że popularne zielone warzywo narodziło się jako chwast na greckiej wyspie Kos. Do Europy Zachodniej podłużne główki dotarły jednak dzięki rozrostowi Imperium Rzymskiego, dlatego też w większej części świata utrwaliła się nazwa sałaty rzymskiej.

1. Uprawa sałaty rzymskiej
2. Sałata rzymska - witaminy i właściwości odżywcze
3. Kontrowersje związane z bezpieczeństwem sałaty rzymskiej
4. Wykorzystanie sałaty rzymskiej
5. Sałata rzymska w kuchni
6. Jak jeść sałatę rzymską?

Pod względem botanicznym sałata rzymska nie stanowi oddzielnego gatunku – jest zaledwie długolistną odmianą zielonej sałaty (Lactuca sativa L. var. longifolia), prawdopodobnie jedną z najstarszych. Od innych sałat odróżnia się kształtem i strukturą liści – wydłużone, pomarszczone i dość sztywne, rosną pionowo w górę, tworząc elipsowaty głąb o długości do 30 cm i wadze do 700 g.

Uprawa sałaty rzymskiej

Sałata rzymska jest bardzo ceniona w klasycznej uprawie, bowiem stosunkowo dobrze znosi suszę i ciepło, i rzadziej jest atakowana przez ślimaki niż inne odmiany. Generalnie, nie sprawia ogrodnikom większych problemów, a nawet po zakwitnięciu, nie ma tendencji do gorzknienia. Niektórzy wręcz chwalą sobie dekoracyjne walory jej żółtych kwiatów.

Sałata rzymska jest warzywem lubiącym chłód, stąd wysiewa się ją najczęściej na wiosnę lub jesień. Najlepsze efekty daje przy tym uprawa z rozsady – gdy roślinki mają 2-3 liście przenosi się je do gruntu lub donicy wystawionej na zewnątrz.  Pomiędzy poszczególnymi okazami powinny być odstępy ok. 30-40 cm. Do osiągnięcia pełnej dojrzałości sałata rzymska potrzebuje ok. 65-70 dni.

Optymalne warunki uprawy obejmują próchnicze podłoże o umiarkowanym poziomie żyzności oraz słoneczne stanowisko – w półcieniu wzrost będzie słabszy. Sałatę rzymską podlewa się raz na kilka dni, choć wytrzyma ona i tydzień bez wody. Stały poziom wilgoci sprzyja jednak lepszemu rozwojowi liści. Jeśli chodzi o nawożenie, najlepszy jest kompost organiczny dodany do ziemi jeszcze przed przesadzeniem roślin. Sałaty uprawiane w donicach na balkonie wymagają regularnego odżywiania, np. kompostem z dżdżownic.

Sałata rzymska - witaminy i właściwości odżywcze

Sałata rzymska w pełni wpisuje się w reklamowane szeroko walory zielonych warzyw liściastych. Posiada niską wartość kaloryczną, niski poziom węglowodanów oraz umiarkowaną ilość błonnika spożywczego. Przede wszystkim jednak jest bardzo dobrym źródłem witamin:

• Witaminy A – wspierającej wzrok i będącej silnym antyoksydantem, kluczowym dla systemu reprodukcyjnego. Konsumpcja sałaty rzymskiej wspiera także zdrowie serca, nerek i płuc.
• Kwasu foliowego – odgrywającego kluczową rolę dla zdrowego podziału komórkowego i tworzenia DNA; dieta bogata w kwas foliowy polecana jest w szczególności dorosłym planującym dziecko oraz kobietom ciężarnym;
• Witaminy C – o silnym działaniu przeciwutleniającym, wspierającej odporność, a także dodającej siły kościom i zębom;
• Witaminy K – niezbędnej dla procesu krzepnięcia krwi; wraz z wapniem witamina K pomaga również utrzymać kości w dobrej formie, zapobiegając osteoporozie.

W nieco mniejszych, ale istotnych ilościach, sałata rzymska dostarcza również organizmowi innych witamin z grupy B (witamina B1, B2, B3 i B6), a także sole mineralne: fosforu, magnezu, manganu, potasu, sodu i żelaza. Ponadto w zielonych liściach znajdują się również białko, tłuszcze i cukry oraz antyoksydanty z rodziny karotenów, które odgrywają ważną rolę przy ochronie siatkówki oka przed degeneracją.

Kontrowersje związane z bezpieczeństwem sałaty rzymskiej

W 2018 r. w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie wybuchła panika związana z zatruciami pałeczką okrężnicy (E. coli) po spożyciu sałaty rzymskiej. Chociaż bakteria ta naturalnie zasiedla jelita ludzkie niektóre jej szczepy mogą być groźne dla zdrowia. Zidentyfikowany przez amerykańskie służby ds. kontroli i prewencji chorób szczep O157:H7 faktycznie okazał się bardzo zjadliwym – łącznie zachorowało ponad 60 osób, 25 zostało hospitalizowanych z czego dwie doznały poważnych zaburzeń pracy nerek.

Pałeczka okrężnicy w swoich agresywnych odmianach może powodować u ludzi bóle brzucha, wymioty, wodniste lub krwawe biegunki, a także gorączkę. U zdrowych osób infekcja ustępuje samoczynnie po 5-7 dniach, ale dzieci, starsi pacjenci oraz osoby z obniżoną odpornością wymagać mogą antybiotykoterapii i leczenia szpitalnego. Nie było to pierwszy przypadek skażenia sałaty rzymskiej – naukowcy szacują, że do 30% wszystkich zakażeń E. coli pochodzi z surowych warzyw, zaś sałata rzymska wydaje się być ulubionym siedliskiem bakterii. W ocenie ekspertów winne mogą być odchody zwierzęce i ptasie oraz duże ilości wody stosowane w ponad 2-miesięcznej uprawie. Niestety, mycie liści nie chroni przez zakażeniem.

Dla porządku należy dodać, że incydenty takie, choć szeroko nagłaśniane, należą do rzadkości i ogromna większość sałaty rzymskiej w rynku europejskim nie stwarza zagrożenia dla zdrowia.

Wykorzystanie sałaty rzymskiej

Sałata rzymska należy do najbardziej ulubionych odmian sałaty, a to ze względu na neutralny smak, niezwykłą kruchość liści oraz stosunkowo długi czas utrzymywania świeżości w warunkach chłodniczych.

Standardowo wykorzystuje się ją przede wszystkim do przygotowania surowych sałatek w połączeniu z innymi warzywami, owocami, a także mięsem. Do międzynarodowej klasyki należy już sałatka Cezar z kawałkami kurczaka. Ponadto, na liściach rzymskiej sałaty często serwuje się różne dania z bazie zbóż, warzyw czy mięsa. Ponoć perscy królowie w dawnych czasach zwykli byli wykorzystywać je jako łyżki do dipów oraz sypkich kasz typu tabbouleh.

Kruchość liści docenić można również w kanapkach, hamburgerach czy tortillach. Co najciekawsze, rzymska sałata dobrze znosi wysokie temperatury i może być duszona, smażona oraz gotowana na parze. Szefowie kuchni szczególnie polecają łączenie jej z drobiem, słonymi i serami pleśniowymi, owocami, orzechami, pomidorami, awokado, tuńczykiem oraz zielonymi ziołami.

Sałata rzymska w kuchni

Krucha sałatka z komosą ryżową

Składniki:

• 2/3 szklanki komosy ryżowej
• 1 1/3 szklanka wody
• ½ szklanki nasion słonecznika
• 1/3 szklanki oliwy z oliwek
• 1 mniejsza sałata rzymska
• 2 marchewki
• 1 szklanka siekanej kapusty białej
• 10 rzodkiewek
• ½ szklanki suszonych żurawin
• 3 łyżki soku z limonki
• 2 łyżki octu winnego
• 2 łyżeczki miodu
• 2 ząbki czosnki
• świeże liście kolendry

Przygotowanie:
Komosę gotujemy w wodzie, aż do całkowitego wchłonięcia (ok. 15 minut), a następnie pozostawiamy pod przykryciem. Marchew i rzodkiewkę ścieramy na tarce o grubych oczkach, sałatę kroimy na cienkie paski. Nasiona słonecznika prażymy na suchej patelni do złota. W dużej misie łączymy sałatę, kapustę, marchew, rzodkiew, komosę i słonecznik. Oliwę, ocet, sok z limonki, miód, rozgnieciony czosnek oraz sól i pieprz łączymy w słoiku, zakręcamy i dokładnie wstrząsamy. Polewamy sałatę dressingiem i posypujemy kolendrą.


Sałatka Cezar

Składniki:

• 1 włoski chlebek typu ciabatta
• 3 łyżki oliwy
• 2 piersi z kurczaka
• 1 sałata rzymska
• 1 ząbek czosnku
• 50 g parmezanu
• 5 łyżek majonezu
• 1 łyżka octu winnego

Przygotowanie:
Ciabattę kroimy na wąskie paski i podpiekamy na blasze z 2 łyżkami oliwy w temperaturze 200 stopni C przez ok. 10 minut. Piersi z kurczaka kroimy na podobnej wielkości kawałki, solimy i podsmażamy na łyżce oliwy po 5 minut z każdej strony. Czosnek przepuszczamy przez praskę, parmezan ścieramy na plastry. W misie łączymy pokrojoną sałatę, kawałki ostudzonego kurczaka oraz grzanki. Majonez łączymy z octem i czosnkiem, doprawiamy do smaku solą morską i pieprzem zielonym. Dodajemy do sałaty i lekko mieszamy. Na wierzch wykładamy plastry parmezanu.


Duszona sałata rzymska

Składniki:

• 1 sałata rzymska
• 2 łyżki masła
• 2 łyżki bulionu z kurczaka lub warzywnego
• 1 łyżeczka soku z cytryny
• 2 łyżki orzeszków piniowych lub nasion słonecznika

Przygotowanie:
Sałatę kroimy wzdłuż na ćwiartki usuwają twarde części pędu. Rozgrzewamy na patelni 1 łyżkę masła, dodajemy sałatę i smażymy cały czas obracając aż do zbrązowienia. Dodajemy soli kamiennej, wywaru oraz soku z cytryny, chwilę smażymy, a następnie dodajemy drugą łyżkę masła. Na koniec dodajemy podprażone orzeszki lub pestki. Całość mieszamy i podajemy na ciepło.

Jak jeść sałatę rzymską?

Sałata rzymska jest praktycznie nieograniczonym źródłem inspiracji i może być serwowana z sosami olejowymi, kremowymi, słodkimi, ostrymi i kwaśnymi. Na przyjęciach warto faszerować jej liście dipami oraz sałatkami i serwować na eleganckich talerzach. W wersji duszonej traci co prawda większość witaminy C, ale staje się ciekawym warzywem na zimowy okres.

Bibliografia

1. Kurt Nolte, The University of Arizona; “Romaine Lettuce”; cals.arizona.edu; 2019-09-20
2. Katherine Marengo; “Does Romaine Lettuce Have Any Nutritional Benefits? ”; healthline.com; 2019-09-20
3. Cheryl Kaiser, Matt Ernst; “Romaine Lettuce”; uky.edu; 2019-09-20
4. Mercola; “What Is Romaine Lettuce Good For?”; foodfacts.mercola.com; 2019-09-20
5. Centers for Disease Control and Prevention ; “Outbreak of E. coli Infections Linked to Romaine Lettuce”; cdc.gov; 2019-09-20